Danaus chrysippus © K. Bormpoudaki
Οι Πεταλούδες της Κρήτης
Οι Νυχτοπεταλούδες της Κρήτης
Σχετικά με τα Λεπιδόπτερα της Κρήτης
Οι Πεταλούδες και Νυχτοπεταλούδες της Κρήτης
Καλώς ήρθατε στον εντυπωσιακό κόσμο των πεταλούδων και των νυχτοπεταλούδων της Κρήτης! Χωρίς αμφιβολία, οι πεταλούδες αποτελούν ανά τους αιώνες ένα πολύ σημαντικό μέρος της κρητικής βιοποικιλότητας και μάλιστα αποτυπώθηκαν από τους Μινωίτες καλλιτέχνες σε τοιχογραφίες, δαχτυλίδια και σφραγιδόλιθους χιλιάδες χρόνια πριν.
Ο ιστότοπος αυτός είναι ένας χρήσιμος οδηγός για τα λεπιδόπτερα της Κρήτης, με λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε είδος. Στη σελίδα αυτή υπάρχουν, μεταξύ άλλων, πληροφορίες για μοναδικούς βιότοπους πεταλούδων στο νησί.
Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα αναγνώρισης κάθε πεταλούδας του ελληνικού χώρου με τη δωρεάν χρήση μιας εξαιρετικά χρηστικής εφαρμογής του κ. Λ. Ν. Παμπέρη.
Σκηνή δενδρολατρείας (1600-1500 πΧ) Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου
Zerynthia cretica (endemic) – photo © K. Bormpoudaki
Οι Πεταλούδες στην Κρήτη – Είδη
Υπάρχουν 47 επιβεβαιωμένα είδη πεταλούδων που πετούν στην Κρήτη. Συγκεκριμένα:
- 45 είδη που ενδημούν στο νησί χωρίς να μεταναστεύουν και 2 μεταναστευτικά είδη – η Vanessa cardui (Painted Lady) και η Danaus chrysippus (African Monarch).
- 4 από τα παραπάνω είναι ενδημικά – η Zerynthia cretica (Cretan Festoon), η Hipparchia cretica (Cretan Grayling), η Coenonympha thyrsis (Cretan Small Heath) και η Kretania psylorita (Cretan Argus).
Επιπλέον, υπάρχουν επίσης 43 είδη αναζητούμενα είδη πεταλούδων, για τα οποία υπάρχουν αναφορές στο παρελθόν και πρέπει να διερευνηθούν ως προς την παρουσία τους στο νησί σήμερα.
Στην Ελλάδα αναφέρονται 236 είδη πεταλούδων για το έτος 2023 (Λ.Ν. Παμπέρης 2023), καθιστώντας έτσι τη χώρα ως έναν από τους πλουσιότερους βιότοπους πεταλούδων στην Ευρώπη.
Οι νυχτοπεταλούδες της Κρήτης – Είδη
Οι νυχτοπεταλούδες της Κρήτης αριθμούν τουλάχιστον 1200 και περισσότερα είδη, σε ένα μεγάλο πλήθος ενδιαιτημάτων στο νησί. Εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 160,000 είδη νυχτοπεταλούδων στον κόσμο, πολλές από τις οποίες δεν έχουν ακόμη πλήρως μελετηθεί. Τα περισσότερα είδη είναι νυκτόβια (nocturnal), αλλά υπάρχουν και αρκετά είδη που πετούν κατά τη διάρκεια της ημέρας (diurnal), ή μόνο κατά την περίοδο του λυκόφωτος (crepuscular). Οι νυχτοπεταλούδες μπορούν να βρεθούν οπουδήποτε υπάρχει η κατάλληλη βλάστηση για να τραφούν οι προνύμφες τους, για παράδειγμα από την παραλία ως τις κορυφές των βουνών.
Περισσότερες φωτογραφίες και αναλυτικές πληροφορίες για περισσότερα από 500 είδη είναι διαθέσιμες στις σελίδες των ειδών, όπως αυτά ταξινομούνται εδώ με λατινική αλφαβητική σειρά A-Z, σε επίπεδο οικογενειών.
Camptogramma bilineata – photo © K. Bormpoudaki
Kretania psylorita (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki
Πεταλούδες, Νυχτοπεταλούδες και το Οικοσύστημα
Οι πεταλούδες και οι νυχτοπεταλούδες αποτελούν σημαντικούς δείκτες της βιοποικιλότητας και της κατάστασης ενός φυσικού περιβάλλοντος, αφού είναι εύθραυστες και αντιδρούν πολύ γρήγορα στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Επομένως, ο αγώνας τους για επιβίωση είναι μια σοβαρή προειδοποίηση για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του πλανήτη γενικότερα.
Συγκεκριμένα, οι μεγαλύτερες απειλές για τα λεπιδόπτερα σήμερα, είναι η αλλοίωση και καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους, η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων, καθώς και η κλιματική αλλαγή. Οι βιότοποί τους έχουν καταστραφεί σε τεράστια κλίμακα, αφού τα κλιματικά δεδομένα έχουν μεταβληθεί σημαντικά, ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων.
Εκτιμάται ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια, οι πληθυσμοί πεταλούδων μειώθηκαν κατά πολύ υψηλά ποσοστά στον πλανήτη, μα το σημαντικότερο είναι πως ειδικά οι πεταλούδες αντιμετωπίζουν σήμερα τη δυστοπική προοπτική της εξαφάνισής τους.
Οικολογική Αξία
Πολλά λεπιδόπτερα συνδέονται στενά με συγκεκριμένα φυτά και ενδιαιτήματα. Έτσι, μια αύξηση ή μείωση της ποικιλομορφίας τους είναι ένα σημάδι της μεταβαλλόμενης ποιότητας ενός τόπου και του αντίκτυπου αυτής της αλλαγής στην πανίδα.
Οι ενήλικες πεταλούδες και νυχτοπεταλούδες, καθώς και οι κάμπιες τους αποτελούν σημαντικό στοιχείο της τροφικής αλυσίδας. Είναι τροφή για πολλά αρπακτικά ζώα, όπως άλλα έντομα, πτηνά, ποντίκια, σαύρες, χελώνες, αράχνες κ.λπ.
Επιπλέον, οι προνύμφες μερικών πεταλούδων τρώνε επιβλαβή έντομα και μερικές μάλιστα είναι και θηρευτές μυρμηγκιών, ενώ άλλες ζουν συμβιωτικά με μυρμήγκια.
Αν και οι πεταλούδες μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικές όσο οι μέλισσες στην επικονίαση φυτών και καλλιεργειών, σίγουρα συμβάλλουν στην παραγωγή σπόρων και φρούτων.
Coenonympha thyrsis (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki
Hipparchia cretica (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki
Εμφάνιση – Κίνδυνοι
Οι ενήλικες πεταλούδες έχουν συχνά μεγάλα πολύχρωμα φτερά και εντυπωσιακό πέταγμα. Πολλά είδη εμφανίζουν πολυμορφισμό, άλλα είδη χρησιμοποιούν καμουφλάζ και μιμητισμό για να αποφύγουν τους θηρευτές τους. Μερικές μάλιστα, γι’ αυτό το λόγο μεταναστεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, όπως η African Monarch και η Painted Lady.
Πολλές πεταλούδες και νυχτοπεταλούδες απειλούνται από παράσιτα ή παρασιτοειδή, όπως σφήκες, πρωτόζωα, μύγες και άλλα ασπόνδυλα ή είναι θύματα άλλων οργανισμών. Επιπλέον, ορισμένα είδη θεωρούνται παράσιτα, επειδή στο στάδιο της προνύμφης μπορούν να βλάψουν καλλιέργειες ή δέντρα. Άλλα είδη πάλι είναι επικονιαστές ορισμένων φυτών. Ο μεγαλύτερος όμως κίνδυνος που αντιμετωπίζουν τα λεπιδόπτερα είναι η αλλοίωση και η καταστροφή των οικοτόπων τους.
Οι πεταλούδες και οι νυχτοπεταλούδες επίσης κινδυνεύουν από το αναπτυσσόμενο παγκόσμιο εμπόριο τους, λόγω της απουσίας αυστηρού νομοθετικού πλαισίου για τον περιορισμό/απαγόρευση της συλλογής, εισαγωγής, αγοράς ή πώλησης τους. Ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη είναι πιο ευάλωτα λόγω της υψηλής τους ζήτησης σε αυτή την αγορά.