Danaus chrysippus, Crete - photo © K. Bormpoudaki
Οι πεταλούδες της Κρήτης
Σχετικά με τις πεταλούδες
Οι Πεταλούδες της Κρήτης
Καλώς ήρθατε στον εντυπωσιακό κόσμο των πεταλούδων της Κρήτης! Χωρίς αμφιβολία, οι πεταλούδες αποτελούν ανά τους αιώνες ένα πολύ σημαντικό μέρος της κρητικής βιοποικιλότητας και μάλιστα αποτυπώθηκαν από τους Μινωίτες καλλιτέχνες σε τοιχογραφίες, δαχτυλίδια και σφραγιδόλιθους χιλιάδες χρόνια πριν.
Ο ιστότοπος αυτός είναι ένας χρήσιμος οδηγός για όλες τις πεταλούδες που πετούν στο νησί της Κρήτης, με λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε είδος. Στη σελίδα αυτή υπάρχουν, μεταξύ άλλων, πληροφορίες για μοναδικούς βιότοπους πεταλούδων στο νησί και μια σύντομη φωτογραφική παρουσίαση όμορφων νυχτοπεταλούδων.
Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα αναγνώρισης κάθε πεταλούδας του ελληνικού χώρου με τη δωρεάν χρήση μιας εξαιρετικά χρηστικής εφαρμογής του κ. Λ. Ν. Παμπέρη.
Σκηνή δενδρολατρείας (1600-1500 πΧ) Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου
Zerynthia cretica (ενδημική) – photo © Christodoulos Makris
Οι Πεταλούδες στην Κρήτη και τα Είδη τους
Υπάρχουν 47 επιβεβαιωμένα είδη πεταλούδων που πετούν στην Κρήτη. Συγκεκριμένα:
- 45 είδη που ενδημούν στο νησί χωρίς να μεταναστεύουν και 2 μεταναστευτικά είδη – η Vanessa cardui (Painted Lady) και η Danaus chrysippus (African Monarch).
- 4 από τα παραπάνω είναι ενδημικά – η Zerynthia cretica (Cretan Festoon), η Hipparchia cretica (Cretan Grayling), η Coenonympha thyrsis (Cretan Small Heath) και η Kretania psylorita (Cretan Argus).
Επιπλέον, υπάρχουν επίσης 43 είδη αναζητούμενα είδη πεταλούδων, για τα οποία υπάρχουν αναφορές στο παρελθόν και πρέπει να διερευνηθούν ως προς την παρουσία τους στο νησί σήμερα.
Στην Ελλάδα αναφέρονται 236 είδη πεταλούδων για το έτος 2021 (Λ.Ν. Παμπέρης 2022), καθιστώντας έτσι τη χώρα ως έναν από τους πλουσιότερους βιότοπους πεταλούδων στην Ευρώπη.
Ανατομία μιας Πεταλούδας
Οι πεταλούδες είναι έντομα που ανήκουν στην τάξη των λεπιδόπτερων και ταξινομούνται περαιτέρω στην υποτάξη των ροπαλόκερων, όπου ανήκουν και οι νυχτοπεταλούδες.
Όπως σε όλα τα έντομα, το σώμα μιας ενήλικης πεταλούδας αποτελείται από τρία κύρια μέρη: το κεφάλι, τον θώρακα και την κοιλιακή χώρα. Στο κεφάλι υπάρχουν σε ζεύγη οι κεραίες, τα σύνθετα μάτια, καθώς και μια προβοσκίδα. Ο θώρακας αποτελείται από τρία τμήματα, καθένα από τα οποία διαθέτει ένα ζεύγος ποδιών. Στο θώρακα επίσης βρίσκονται προσαρτημένα και δυο ζεύγη φτερών καλυμμένα με πολύχρωμα λέπια, τα εμπρόσθια και τα οπίσθια φτερά, ενώ στην κοιλιακή χώρα μεταξύ άλλων βρίσκονται τα αναπαραγωγικά όργανα της πεταλούδας.
Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για τα ανατομικά χαρακτηριστικά μιας πεταλούδας σε κάθε στάδιο του βιολογικού της κύκλου εδώ.
Ανατομία μιας πεταλούδας – photo © K. Bormpoudaki
Ο κύκλος ζωής της Papilio machaon – photos © Antonia Aga
Κύκλος Ζωής
Ο τυπικός κύκλος ζωής μιας πεταλούδας, γνωστός και ως μεταμόρφωση, περιλαμβάνει τέσσερα στάδια: αυγό, προνύμφη, χρυσαλλίδα και ενήλικο άτομο.
Αρχικά, οι ενήλικες πεταλούδες εναποθέτουν τα αυγά τους στα φυτά-ξενιστές, όπου οι προνύμφες τους, όταν εκκολαφθούν από το αυγό, θα τραφούν για να αναπτυχθούν. Αφού οι προνύμφες μεγαλώσουν αρκετά (κάτι που σε πολλές κάμπιες πραγματοποιείται πολύ γρήγορα) βρίσκουν ένα ασφαλές μέρος και περνούν στο επόμενο στάδιο μεταμόρφωσης, εκείνο της χρυσαλλίδας.
Όταν ολοκληρωθεί και το στάδιο της χρυσαλλίδας, το κουκούλι σκίζεται και η πεταλούδα αφού στεγνώσει τα φτερά της για λίγο χρόνο, είναι έτοιμη να πετάξει.
Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες για το θαυμαστό κύκλο μεταμόρφωσης μιας πεταλούδας με μοναδικές φωτογραφίες εδώ.
Εμφάνιση – Κίνδυνοι
Οι ενήλικες πεταλούδες έχουν συχνά μεγάλα πολύχρωμα φτερά και εντυπωσιακό πέταγμα. Πολλά είδη εμφανίζουν πολυμορφισμό, άλλα είδη χρησιμοποιούν καμουφλάζ και μιμητισμό για να αποφύγουν τους θηρευτές τους. Μερικές μάλιστα, γι’ αυτό το λόγο μεταναστεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, όπως η African Monarch και η Painted Lady.
Πολλές πεταλούδες απειλούνται από παράσιτα ή παρασιτοειδή, όπως σφήκες, πρωτόζωα, μύγες και άλλα ασπόνδυλα ή είναι θύματα άλλων οργανισμών. Επιπλέον, ορισμένα είδη θεωρούνται παράσιτα, επειδή στο στάδιο της προνύμφης μπορούν να βλάψουν καλλιέργειες ή δέντρα. Άλλα είδη πάλι είναι επικονιαστές ορισμένων φυτών. Ο μεγαλύτερος όμως κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι πεταλούδες είναι η αλλοίωση και η καταστροφή των οικοτόπων τους.
Οι πεταλούδες επίσης κινδυνεύουν από το αναπτυσσόμενο παγκόσμιο εμπόριο τους, λόγω της απουσίας αυστηρού νομοθετικού πλαισίου για τον περιορισμό/απαγόρευση της συλλογής, εισαγωγής, αγοράς ή πώλησης τους. Ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη είναι πιο ευάλωτα λόγω της υψηλής τους ζήτησης σε αυτή την αγορά.
Hipparchia cretica (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki
Coenonympha thyrsis (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki
Οι Πεταλούδες και το Οικοσύστημα
Οι πεταλούδες και οι νυχτοπεταλούδες αποτελούν σημαντικούς δείκτες της βιοποικιλότητας και της κατάστασης ενός φυσικού περιβάλλοντος, αφού είναι εύθραυστες και αντιδρούν πολύ γρήγορα στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Επομένως, ο αγώνας τους για επιβίωση είναι μια σοβαρή προειδοποίηση για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του πλανήτη γενικότερα.
Συγκεκριμένα, οι μεγαλύτερες απειλές για τις πεταλούδες σήμερα, είναι η αλλοίωση και καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους, η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων, καθώς και η κλιματική αλλαγή. Οι βιότοποί τους έχουν καταστραφεί σε τεράστια κλίμακα, αφού τα κλιματικά δεδομένα έχουν μεταβληθεί σημαντικά, ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων.
Εκτιμάται ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια, οι πληθυσμοί πεταλούδων μειώθηκαν κατά πολύ υψηλά ποσοστά στον πλανήτη, μα το σημαντικότερο είναι πως οι πεταλούδες αντιμετωπίζουν πλέον σήμερα την δυστοπική προοπτική της εξαφάνισής τους.
Οικολογική Αξία
Πολλές πεταλούδες συνδέονται στενά με συγκεκριμένα φυτά και ενδιαιτήματα. Έτσι, μια αύξηση ή μείωση της ποικιλομορφίας τους είναι ένα σημάδι της μεταβαλλόμενης ποιότητας ενός τόπου και του αντίκτυπου αυτής της αλλαγής στην πανίδα.
Οι ενήλικες πεταλούδες και οι κάμπιες τους αποτελούν σημαντικό στοιχείο της τροφικής αλυσίδας. Είναι τροφή για πολλά αρπακτικά ζώα, όπως άλλα έντομα, πτηνά, ποντίκια, σαύρες, χελώνες, αράχνες κ.λπ.
Επιπλέον, οι προνύμφες μερικών πεταλούδων τρώνε επιβλαβή έντομα και μερικές μάλιστα είναι και θηρευτές μυρμηγκιών, ενώ άλλες ζουν συμβιωτικά με μυρμήγκια.
Αν και οι πεταλούδες μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικές όσο οι μέλισσες στην επικονίαση φυτών και καλλιεργειών, σίγουρα συμβάλλουν στην παραγωγή σπόρων και φρούτων.
Kretania psylorita (ενδημική) – photo © K. Bormpoudaki